Obóz zagłady w Sobiborze - Jules Schelvis

Jules Schelvis (1921–2016) był jednym z 34 313 Żydów holenderskich deportowanych do obozu zagłady w Sobiborze. Przeżył, gdyż zamiast do komory gazowej skierowano go do obozu pracy. Tak jak wielu spośród ocalałych spisał wspomnienia. Jednak jako jedyny postawił sobie za cel napisanie naukowej rozprawy na temat Sobiboru. Efektem jego lektur i dociekań stała się wydana w 1993 roku w Holandii monografia, która po przetłumaczeniu na niemiecki i angielski funkcjonuje jako podstawowe opracowanie tego zagadnienia.

Do wielowątkowej opowieści posłużyły Schelvisowi: relacje kilkudziesięciu ocalałych, zeznania sprawców składane podczas śledztw i rozpraw sądowych, przekazy polskich świadków oraz dokumentacja niemiecka. Punkt wyjścia stanowią kontekst powstania i rola Sobiboru w nazistowskiej polityce eksterminacyjnej. W kolejnych rozdziałach autor przedstawia etapy budowy i funkcjonowania obozu, charakterystykę załogi oraz mechanizm masowej zagłady. Szczególnie poruszające są partie traktujące o położeniu więźniów, prowadzonej przez nich działalności konspiracyjnej, próbach ucieczek, przygotowaniach i przebiegu powstania oraz losach uciekinierów. Oddawana do rąk polskiego czytelnika książka Schelvisa, znana dotąd jedynie specjalistom, pozostaje pomimo upływu lat, niezwykle ważkim tekstem dotyczącym eksterminacji Żydów europejskich dokonanej przez niemieckich nazistów.